بر اساس دستورالعمل جدید وزارت رفاه، خانوارهایی که سرانه درآمد ماهانه هر فرد پس از کسر هزینه اجاره مسکن بیش از ۱۰ میلیون تومان باشد، از دریافت یارانه نقدی محروم می‌شوند. این سیاست، که بخشی از قانون بودجه ۱۴۰۳ است، برای حذف سه دهک بالای درآمدی (حدود ۱۸ میلیون نفر) تا پایان سال ۱۴۰۴ طراحی شده و منابع آزادشده به کالابرگ و حمایت از اقشار کم‌درآمد اختصاص خواهد یافت.

شش شاخص برای شناسایی پردرآمدها

علاوه بر درآمد، معیارهای دیگری شامل تراکنش‌های بانکی، دارایی‌های ملکی، خودروهای لوکس، سفرهای خارجی و اقامت در خارج از کشور برای شناسایی دهک‌های پردرآمد در نظر گرفته شده است. احد رستمی، رئیس مرکز مطالعات و اطلاعات رفاهی ایرانیان، اعلام کرد که تاکنون یک میلیون خانوار با سرانه درآمد بالای ۱۰ میلیون تومان از لیست یارانه‌بگیران حذف شده‌اند. این فرآیند به‌تدریج ادامه خواهد یافت تا یارانه ۳ دهک بالای درآمدی حذف شود.

ابهامات و ناهماهنگی‌ها؛ چالش اصلی سیاست جدید

اجرای این سیاست با ابهامات متعددی همراه است. معیار سرانه ۱۰ میلیون تومان با ارقام تعیین‌شده در قانون بودجه (مانند ۵۲.۲۵ میلیون تومان برای خانوار چهارنفره) متفاوت است، که باعث سردرگمی خانوارها شده است. همچنین، نحوه محاسبه هزینه اجاره مسکن شفاف نیست، زیرا آمار رسمی اجاره‌بها از سال ۱۴۰۰ منتشر نشده و مشخص نیست دولت چگونه این هزینه را برآورد می‌کند. این ابهامات، به‌ویژه در شهرهای با اجاره‌بهای بالا، می‌تواند اعتراضات گسترده‌ای را به دنبال داشته باشد.

چندگانگی نهادی؛ مانعی بر سر راه اجرا

اجرای سیاست حذف یارانه‌ها بین سه نهاد اصلی تقسیم شده است: سازمان هدفمندی یارانه‌ها، وزارت رفاه و سازمان برنامه و بودجه. این تقسیم مسئولیت باعث تداخل و ناهماهنگی در اجرا شده است. امید حاجتی، رئیس سابق سازمان هدفمندی، پیشنهاد داده که مدیریت این سیاست به استانداران واگذار شود تا هماهنگی استانی تقویت گردد. با این حال، نبود دستگاه مسئول واحد، پاسخگویی به اعتراضات را دشوار کرده است.

اعتراضات و سامانه حمایت

وزارت رفاه سامانه‌ای اینترنتی برای ثبت اعتراض و بررسی جزئیات درآمد خانوارها معرفی کرده است. خانوارهای حذف‌شده با دریافت پیامکی مبنی بر سرانه درآمد بالای ۱۰ میلیون تومان، می‌توانند اعتراض خود را ثبت کنند. با این حال، فقدان شفافیت در محاسبات و ناهماهنگی معیارها، اعتماد عمومی به سیاست‌های حمایتی دولت را تهدید می‌کند.

منابع یارانه‌ها به کجا می‌رود؟

رستمی توضیح داد که منابع حاصل از حذف یارانه دهک‌های هشتم تا دهم (حداقل ۴۰۰ هزار میلیارد ریال) به حمایت از اقشار نیازمند، از جمله خانوارهای دچار فقر شدید و افزایش اعتبار کالابرگ برای دهک‌های پایین اختصاص خواهد یافت. در دوره اول کالابرگ در سال ۱۴۰۴، حدود ۲۵ همت برای دهک‌های یک تا هفت تخصیص یافت.