آن‌ها نه تنها بستری برای خرید و فروش دارایی‌های دیجیتال فراهم می‌کنند، بلکه به عنوان مراکز اصلی تامین نقدینگی، کشف قیمت و نوآوری‌های مالی عمل می‌نمایند. اما آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که این پلتفرم‌های پیچیده و چند میلیارد دلاری، چگونه کسب درآمد می‌کنند و مدل کسب‌وکار آن‌ها چیست؟ بسیاری از کاربران تصور می‌کنند که درآمد این پلتفرم‌ها صرفاً به کارمزدهای معاملات محدود می‌شود، اما واقعیت بسیار پیچیده‌تر و جذاب‌تر است.

هر صرافی رمزارز برای بقا، رقابت و رشد در این بازار پرتلاطم، نیازمند مدل‌های درآمدی هوشمندانه و متنوعی است که از کارمزدهای ساده فراتر می‌رود. این مقاله به بررسی عمیق و جامع مدل‌های درآمدی صرافی‌ها می‌پردازد. درک این مدل‌ها به ما کمک می‌کند تا با دیدی بازتر، مکانیک درونی بازار را بشناسیم.

کارمزدهای مستقیم

این دسته از درآمدها، سنتی‌ترین و شفاف‌ترین روش کسب درآمد برای یک صرافی رمزارز است و ستون اصلی مدل کسب‌وکار اکثر آن‌ها را تشکیل می‌دهد.

۱. کارمزد معاملات (Trading Fees)

این شناخته‌شده‌ترین منبع درآمدی است. به ازای هر معامله‌ای که در پلتفرم انجام می‌شود، صرافی درصد بسیار کوچکی از ارزش آن معامله را به عنوان کارمزد برای خود برمی‌دارد. این کارمزدها معمولاً بر اساس مدل میکر-تیکر (Maker-Taker) طراحی می‌شوند:

• میکر (Maker): کاربری است که یک سفارش خرید یا فروش با قیمتی متفاوت از قیمت لحظه‌ای بازار ثبت می‌کند. این سفارش در دفتر سفارشات (Order Book) قرار می‌گیرد و به ایجاد نقدینگی در بازار کمک می‌کند. به همین دلیل، صرافی‌ها برای تشویق این رفتار، کارمزد کمتری از میکرها دریافت می‌کنند یا در مواردی حتی به آن‌ها پاداش می‌دهند.
• تیکر (Taker): کاربری است که سفارش خود را با قیمت لحظه‌ای بازار ثبت کرده و یکی از سفارش‌های موجود در دفتر سفارشات را برمی‌دارد یا با آن معامله می‌کند. تیکرها از نقدینگی بازار استفاده می‌کنند و به همین دلیل، معمولاً کارمزد بیشتری نسبت به میکرها پرداخت می‌کنند.

اکثر صرافی‌ها ساختارهای کارمزدی طبقه‌بندی شده (Tiered) نیز دارند که بر اساس آن، هرچه حجم معاملات یک کاربر در یک دوره زمانی (مثلاً ۳۰ روزه) بیشتر باشد، در سطح بالاتری قرار گرفته و کارمزد کمتری پرداخت می‌کند.

۲. کارمزد برداشت (Withdrawal Fees)

زمانی که کاربری قصد داشته باشد دارایی دیجیتال یا پول فیات خود را از صرافی خارج کند، معمولاً مبلغی به عنوان کارمزد برداشت از او کسر می‌شود. این کارمزد دو هدف اصلی را دنبال می‌کند: اول، پوشش دادن کارمزد تراکنش در شبکه بلاک‌چین (مانند Gas Fee در شبکه اتریوم) که خود صرافی باید برای انتقال دارایی بپردازد. دوم، کسب یک سود اندک برای صرافی. میزان این کارمزد برای ارزهای مختلف و روی شبکه‌های متفاوت، متغیر است.

۳. هزینه لیست کردن پروژه‌ها (Listing Fees)

یکی از منابع درآمد قابل توجه، به خصوص برای صرافی‌های بزرگ، دریافت هزینه برای لیست کردن توکن یا کوین جدید است. پروژه‌های نوظهور برای اینکه بتوانند در معرض دید میلیون‌ها کاربر یک صرافی بزرگ قرار گیرند و به نقدینگی دسترسی پیدا کنند، حاضر به پرداخت مبالغ هنگفتی به عنوان هزینه لیست شدن هستند. این هزینه می‌تواند به صورت یک مبلغ ثابت، درصدی از توکن‌های پروژه، یا ترکیبی از هر دو باشد. این موضوع یکی از بحث‌برانگیزترین مدل‌های درآمدی است، چرا که می‌تواند منجر به لیست شدن پروژه‌های ضعیف صرفاً به دلیل توانایی پرداخت هزینه بالا شود.

درآمد از خدمات مالی

صرافی‌های مدرن دیگر تنها یک بازار برای تبادل نیستند؛ آن‌ها در حال تبدیل شدن به نهادهای مالی جامعی هستند که خدمات متنوعی ارائه می‌دهند.

۱. معاملات مارجین و اهرمی (Margin Trading)

بسیاری از صرافی‌ها به کاربران خود اجازه می‌دهند تا با استفاده از اهرم (Leverage)، با سرمایه‌ای چندین برابر موجودی واقعی خود معامله کنند. این سرمایه اضافی، در واقع وامی است که صرافی در اختیار کاربر قرار می‌دهد. درآمد صرافی از این طریق، دریافت سود یا کارمزد تامین مالی (Funding Fee) به صورت روزانه یا ساعتی روی مبلغ وام داده شده است. علاوه بر این، در صورت حرکت بازار بر خلاف پیش‌بینی کاربر و رسیدن به نقطه لیکوئید شدن، صرافی کارمزد جداگانه‌ای نیز برای این فرآیند دریافت می‌کند.

۲. خدمات وام‌دهی و استیکینگ (Lending & Staking)

بسیاری از پلتفرم‌ها به کاربران اجازه می‌دهند تا دارایی‌های دیجیتال خود را به سایر کاربران وام داده و سود دریافت کنند؛ صرافی در این میان، به عنوان واسطه عمل کرده و درصدی از سود حاصله را به عنوان کمیسیون برای خود برمی‌دارد. همچنین، در سرویس‌های استیکینگ (Staking)، صرافی‌ها فرآیند پیچیده استیک در شبکه‌های اثبات سهام را برای کاربران ساده کرده و در ازای آن، بخشی از پاداش استیکینگ را به عنوان کارمزد خدمات خود کسر می‌کنند.

درآمدهای نوآورانه

صرافی‌ها با استفاده از جایگاه و تعداد کاربران خود، به سکویی برای رشد پروژه‌های جدید تبدیل شده‌اند.

IEO یک روش جذب سرمایه برای پروژه‌های جدید است که به جای برگزاری عرضه اولیه به صورت مستقل (ICO)، این فرآیند را از طریق یک صرافی رمزارز معتبر انجام می‌دهند. صرافی با بررسی دقیق پروژه و تایید آن، به نوعی به آن اعتبار می‌بخشد. درآمد صرافی از این طریق چندلایه است:

دریافت یک کارمزد قابل توجه از پروژه برای مدیریت فرآیند جذب سرمایه و بازاریابی، کسب درآمد از حجم معاملات بالای توکن جدید پس از لیست شدن و جذب کاربران جدیدی که برای شرکت در آن IEO خاص، در صرافی ثبت‌نام کرده‌اند.

بازارگردانی و معاملات الگوریتمی

این بخش، پیچیده‌ترین و شاید مهم‌ترین منبع درآمد برای صرافی‌های پیشرفته است که کمتر به چشم می‌آید.

صرافی به عنوان بازارساز (Market Maker)

نقدشوندگی، خون حیات یک صرافی است. بازاری که در آن خریدار و فروشنده به راحتی پیدا نشوند، به سرعت از رونق می‌افتد. بسیاری از صرافی‌ها برای تضمین وجود نقدینگی، خودشان به صورت پنهانی نقش بازارساز را ایفا می‌کنند. بازارساز به طور مداوم سفارش‌های خرید و فروش را برای یک دارایی خاص ثبت می‌کند تا همیشه عمق کافی در دفتر سفارشات وجود داشته باشد.

درآمد اصلی صرافی از این فعالیت، از محل اسپرد خرید و فروش (Bid-Ask Spread) تامین می‌شود. اسپرد، تفاوت بسیار اندک بین بالاترین قیمتی است که خریداران حاضر به پرداخت (Bid) و پایین‌ترین قیمتی که فروشندگان حاضر به فروش آن هستند (Ask). بازارساز الگوریتمی می‌تواند با انجام میلیون‌ها معامله در روز، از همین تفاوت‌های کوچک، سودهای کلانی به دست آورد.

درآمدزایی از معاملات الگوریتمی

حتی زمانی که صرافی خود بازارسازی نمی‌کند، از فعالیت معامله‌گران الگوریتمی و شرکت‌های معاملات فرکانس بالا (HFT) سود سرشاری می‌برد. این شرکت‌ها با استفاده از ربات‌های پیچیده، حجم معاملات عظیمی را در پلتفرم ایجاد می‌کنند. صرافی از هر یک از این میلیون‌ها معامله خودکار، کارمزد دریافت می‌کند. در واقع، بخش بزرگی از درآمد کارمزدی صرافی‌های بزرگ، از همین معاملات الگوریتمی تامین می‌شود. برخی صرافی‌ها ممکن است برای ارائه APIهای پرسرعت‌تر یا خدمات Colocation (قرار دادن سرورهای معامله‌گران در دیتاسنتر صرافی برای کاهش تاخیر) هزینه‌های جداگانه‌ای نیز از این شرکت‌ها دریافت کنند.

نتیجه‌گیری: تکامل از یک بازار ساده به یک غول مالی

مدل کسب‌وکار یک صرافی رمزارز مدرن، بسیار فراتر از یک پلتفرم ساده برای دریافت کارمزد است. این نهادها با تکامل بازار، از یک بازار ساده به موسسات مالی پیچیده‌ای تبدیل شده‌اند که درآمد خود را از طریق ترکیبی از کارمزدهای مستقیم، ارائه خدمات بانکی دیجیتال مانند وام‌دهی و مارجین، ایفای نقش به عنوان سکوی پرتاب پروژه‌های جدید و مهم‌تر از همه، از طریق فعالیت‌های پیچیده و فناورانه‌ای مانند بازارسازی الگوریتمی و کسب سود از اسپرد قیمت، متنوع کرده‌اند.

درک این مدل‌های درآمدی نه تنها به ما نشان می‌دهد که موتور اقتصادی این صنعت چگونه کار می‌کند، بلکه به ما به عنوان کاربر کمک می‌کند تا با آگاهی بیشتری پلتفرم معاملاتی خود را انتخاب کرده و از مکانیک‌های پنهان بازار که بر روی معاملات ما تاثیرگذار است، مطلع باشیم. موفق‌ترین صرافی‌ها در آینده، آن‌هایی خواهند بود که بتوانند ضمن حفظ اعتماد و امنیت کاربران، به نوآوری در این مدل‌های درآمدی ادامه دهند.