هزینه ‌های حمل‌ و نقل بین ‌المللی ظرف ۹ ماه بیش از ۳۷٪ افزایش یافته بود و همزمان، زمان تحویل کالاها نیز دچار نوسانات قابل ‌توجهی شده بود. این شرکت که هم واردکننده مواد اولیه از چین و هم صادرکننده تجهیزات به روسیه بود، تصمیم گرفت ساختار لجستیک خود را به‌ طور کامل بازطراحی کند.

برای اجرای این بازطراحی، تصمیم گرفته شد از تجربه یک ارائه‌ دهنده خدمات لجستیکی حرفه‌ ای بهره گرفته شود. آبا تمیم گیتی، که به ‌عنوان یکی از شرکت ‌های فعال در حوزه طراحی ساختارهای حمل‌ و نقل ترکیبی، تجمیع هوشمند بار و یکپارچه‌ سازی زنجیره لجستیک فعالیت می کند، اجرای این پروژه را بر عهده گرفت.

طی ۶ ماه، با پیاده ‌سازی پنج اقدام کلیدی، این شرکت موفق شد ۲۸٪ از هزینه ‌های حمل را کاهش دهد، بدون افت کیفیت، بدون افزایش زمان تحویل و با افزایش ثبات در کل زنجیره تأمین.

به درخواست این شرکت، به‌ دلیل ملاحظات حقوقی و رقابتی، از ذکر نام و اطلاعات شناسایی آن خودداری شده است. با این حال، داده‌ ها و فرآیندهای اجرایی ارائه ‌شده در این گزارش، واقعی بوده و توسط تیم تحریریه راستی ‌آزمایی شده ‌اند.

در این مطالعه موردی، خواهید دید که چگونه یک تولیدکننده ایرانی با تکیه بر تصمیمات لجستیکی هوشمندانه و همکاری با یک تیم متخصص، توانست نوسانات پرریسک بازار حمل‌ و نقل را مهار کند و اکنون این تجربه اجرایی را در اختیار سایر تولیدکنندگان قرار داده است.

چالش ‌های ساختاری در لجستیک بین ‌المللی (قبل از بهینه ‌سازی)

پیش از انجام هرگونه تغییر، ساختار لجستیکی شرکت مورد مطالعه با چند مشکل مشخص مواجه بود؛ مشکلاتی که اگرچه در بسیاری از شرکت‌ های مشابه هم دیده می ‌شوند اما اغلب به ‌درستی شناسایی یا اولویت ‌بندی نمی‌ شوند.

۱. هزینه بالا به‌ دلیل وابستگی بیش ‌ازحد به حمل هوایی

با وجود آن ‌که فوریت زمانی در بسیاری از محموله‌ ها وجود نداشت، شرکت برای حفظ اطمینان در تحویل، به استفاده از حمل هوایی گرایش پیدا کرده بود، راهکاری که اگرچه سریع است اما در برخی مسیرها هزینه را تا ۳ تا ۵ برابر افزایش می ‌دهد.
طبق داده ‌های Freightos، متوسط نرخ حمل هوایی بین آسیا و اروپا در سال ۲۰۲۴ تا ۶٫۸ دلار به ازای هر کیلوگرم رسید، در حالی‌که نرخ دریایی در همان مسیر کمتر از ۰٫۸ دلار بر کیلوگرم بود.

۲. ارسال خُرده ‌بار (LCL) بدون تجمیع منطقی

مواد اولیه به ‌صورت پراکنده و در حجم ‌های کوچک از تأمین‌ کنندگان مختلف ارسال می ‌شدند. نبود تقویم واردات یا فرآیند تجمیع باعث شد هزینه حمل LCL در هر بارگیری بیش از ۱۲٪ بالاتر از حالت FCL باشد.
این درحالی‌ ست که گزارش ODW Logistics نشان داده تجمیع هوشمند می ‌تواند تا ۴۰٪ صرفه ‌جویی برای تولیدکنندگان ایجاد کند.

۳. عدم بهره ‌برداری از مسیرهای تخفیف ‌دار منطقه ‌ای یا حمل برگشتی

در مسیرهایی مثل امارات یا عمان به ایران، امکان استفاده از ظرفیت ‌های برگشتی وجود داشت؛ اما شرکت به‌ دلیل نبود همکاری با شرکت حمل تخصصی، این ظرفیت ‌ها را از دست می ‌داد.

۴. نبود قراردادهای حمل بلندمدت در زمان اوج نوسانات بازار

نرخ حمل بین ‌المللی به ‌شدت نوسان داشت، مثلاً طبق گزارش UNCTAD، نرخ مسیر شانگهای به آمریکای جنوبی در نیمه اول ۲۰۲۴ به بیش از ۹٬۰۰۰ دلار برای هر TEU رسید (۲ برابر سال قبل).
اما این شرکت، هیچ قرارداد تثبیت نرخ نداشت و با نرخ لحظه ‌ای کار می ‌کرد که باعث بی ‌ثباتی مالی و عملیاتی شده بود.

۵. مدیریت پخش ‌شده و پرهزینه فرآیند حمل، ترخیص و تحویل

عملیات لجستیکی بین تیم داخلی و چند تأمین ‌کننده پخش شده بود. نبود هماهنگی باعث هزینه ‌های پنهان، دوباره‌ کاری، تأخیر و حتی گم ‌شدن اسناد گمرکی در برخی موارد شد.

پنج اقدام اجرایی که هزینه ‌ها را متحول کرد

اکنون که دلایل افزایش هزینه ‌های حمل‌ و نقل در زنجیره تولید را شناختیم، نوبت به بررسی راهکارهایی می ‌رسد که تولیدکنندگان حرفه ‌ای برای کنترل و کاهش این هزینه ‌ها به‌کار می‌ گیرند، راهکارهایی اجرایی، واقع ‌بینانه و با تأثیر مالی مستقیم.

۱. جایگزینی حمل مستقیم با مدل حمل ترکیبی (Multimodal Transport Redesign)

پیش از اصلاح، بارهای صادراتی شرکت از مسیر زمینی مستقیم و بدون بیمه تخصصی یا رهگیری ارسال می ‌شدند. مدلی که در مسیرهایی مثل روسیه، علاوه بر افزایش ریسک عملیاتی، منجر به هزینه ‌های مازاد و تأخیرهای غیرقابل پیش ‌بینی می ‌شد.

با بازطراحی مسیر، مدل حمل ترکیبی پیاده ‌سازی شد: شامل بارگیری از مبدا، حمل دریایی به بندرعباس، انتقال ریلی تا مرز سرخس و سپس تحویل نهایی به مقصد.

✅ خروجی اجرایی:

• صرفه ‌جویی مستقیم ۱۹٪ در هزینه حمل
• تثبیت زمان تحویل در بازه قابل تعهد
• حذف ریسک عدم رهگیری و کاهش خسارت بیمه ‌پذیر

طبق مطالعات UNCTAD و بانک جهانی، اجرای حمل ترکیبی در مسیرهای میان‌ قاره ‌ای می ‌تواند بین ۲۰ تا ۵۵٪ هزینه نهایی را نسبت به مدل ‌های سنتی کاهش دهد.

۲. پیاده‌ سازی تقویم تجمیع محموله ‌ها (Cargo Aggregation Planning)

شرکت تا پیش از اصلاح، واردات مواد اولیه خود را به ‌صورت خرده ‌بار (LCL) و مقطعی انجام می ‌داد. این شیوه منجر به افزایش چشمگیر هزینه حمل، تعدد اسناد گمرکی و عدم انسجام در زمان ‌بندی زنجیره تأمین شده بود.

با تدوین یک تقویم وارداتی ماهانه، تجمیع سفارشات از چند تأمین‌ کننده در مبدا (چین) آغاز شد و محموله‌ ها به‌ صورت FCL بارگیری و ارسال شدند.

✅ مزایای اجرایی:

• کاهش مستقیم میانگین نرخ حمل تا ۲۸٪
• کاهش زمان عملیات گمرکی از ۳.۵ روز به ۲ روز
• کاهش هزینه اسناد، بازرسی و توقف کانتینر

📌 براساس گزارش ODW Logistics، شرکت‌ هایی که تقویم تجمیع بار اجرا کرده ‌اند، تا ۴۰٪ صرفه ‌جویی در نرخ حمل و ۳۰٪ کاهش زمان تحویل گزارش کرده ‌اند.

۳. انعقاد قراردادهای حمل با نرخ ترجیحی بلندمدت (Fixed-Rate Freight Contracts)

نوسانات شدید نرخ بازار (به‌ ویژه در نیمه اول ۲۰۲۴) و نبود چارچوب مشخص قراردادی، شرکت را با افزایش ناگهانی هزینه ‌ها در برخی مسیرها مواجه کرده بود.

با تحلیل داده‌ های هزینه ۱۲ ماه گذشته، شرکت تصمیم گرفت برای مسیرهای پرتکرار، قراردادهای حجمی با نرخ ثابت ۶ ماهه با اپراتورهای بین ‌المللی منعقد کند.

✅ نتایج عملیاتی:

• حذف نوسان نرخ حمل در بودجه فصلی
• افزایش قابلیت پیش ‌بینی هزینه و تخصیص دقیق منابع
• ایجاد مزیت رقابتی در قیمت‌ گذاری صادراتی

📊 طبق داده ‌های UNCTAD، شرکت ‌هایی که قراردادهای بلندمدت بسته ‌اند، در مسیرهای نوسانی مثل شانگهای به بندرعباس، تا ۳۵٪ نرخ پایین ‌تری نسبت به بازار آزاد پرداخت کرده ‌اند.

۴. استفاده از مسیرهای برگشتی با نرخ منطقه ‌ای (Regional Backhaul Optimization)

شرکت در گذشته از مسیرهای یک ‌طرفه برای ارسال بار به کشورهای حوزه خلیج فارس استفاده می ‌کرد در حالی ‌که ظرفیت ‌های برگشتی زیادی با نرخ پایین ‌تر در دسترس بود.

پس از مذاکره با شرکت ‌های حمل فعال در منطقه، بارها در قالب حمل برگشتی از امارات، قطر و عمان بارگیری شد.

✅ دستاورد واقعی:

• کاهش میانگین نرخ حمل ۱۲٪
• افزایش احتمال تحویل در بازه زمانی پیش ‌بینی‌شده
• بهره ‌برداری بهتر از ظرفیت حمل و کاهش CO₂ در زنجیره

۵. واگذاری کامل زنجیره لجستیکی به ارائه ‌دهنده متخصص (۳PL Integration)

یکی از گلوگاه ‌های هزینه ‌ای شرکت، مدیریت غیرمتمرکز و چندپاره لجستیک بود. از حمل و ترخیص گرفته تا بیمه، انبار و تحویل. به ‌همین دلیل تصمیم گرفته شد تا کل عملیات به یک شرکت ۳PL متخصص سپرده شود.

این شرکت از مرحله صدور حواله حمل تا مدیریت اسناد، ترخیص، انبارداری و تحویل نهایی را یکپارچه‌ سازی کرد.

✅ اثرات قابل اندازه ‌گیری:

• حذف هزینه ‌های پنهان ناشی از تأخیر یا تکرار مراحل
• افزایش ۱۸٪ بهره ‌وری زنجیره تأمین
• کاهش ۹ روز از میانگین چرخه تحویل سفارش

📌 بر اساس داده‌ های World Bank Logistics Index، شرکت ‌هایی که از خدمات ۳PL حرفه‌ ای استفاده می ‌کنند در کشورهای در حال توسعه به‌ طور متوسط ۲ برابر هزینه کمتری نسبت به مدیریت لجستیک درون ‌سازمانی می ‌پردازند.

📊 جدول مقایسه ‌ای قبل و بعد از اجرای اصلاحات لجستیکی

🧠 درس‌آموخته ‌های کلیدی (Key Takeaways) برای سایر تولیدکنندگان

در پایان این مطالعه موردی، می‌ توان چند نکته کلیدی و اجرایی را برای سایر شرکت ‌های ایرانی که با چالش‌ های مشابه مواجه ‌اند، برجسته کرد:

1. لجستیک یک فعالیت فنی نیست — یک مزیت رقابتی است.
   هر تصمیم لجستیکی (از انتخاب مسیر گرفته تا شیوه ترخیص) می‌ تواند تأثیر مستقیم روی سود نهایی داشته باشد.
2. حمل ترکیبی و تجمیع بار فقط توصیه نیستند — ابزارهای واقعی کنترل هزینه‌ اند.
   با کمی برنامه ‌ریزی و تغییر الگو، می ‌توان کاهش چشمگیر در هزینه ایجاد کرد.
3. قراردادهای بلندمدت با نرخ ثابت، ابزار دفاعی در برابر بازار بی ‌ثبات هستند.
   تولیدکننده ‌ای که نرخ حملش پایدار است، راحت‌ تر قیمت نهایی محصول را تثبیت و رقابت می ‌کند.
4. ۳PLها (ارائه‌ دهندگان خدمات لجستیکی یکپارچه) نه فقط مجری، بلکه شریک راهبردی ‌اند.
   واگذاری عملیات به یک شرکت متخصص، منجر به کاهش خطا، افزایش هماهنگی و حذف هزینه ‌های پنهان می ‌شود.
5. هر مسیر حمل، یک نقطه پنهان برای صرفه ‌جویی دارد — اگر به ‌درستی تحلیل شود.
   از تخفیف ‌های منطقه ‌ای گرفته تا قراردادهای برگشتی، ظرفیت ‌هایی وجود دارند که بسیاری از تولیدکنندگان از آن‌ ها

جمع ‌بندی نهایی: کاهش هزینه حمل ‌و نقل، مسیر مستقیم به ‌سوی سود عملیاتی پایدار

مطالعه این تجربه واقعی نشان داد که کاهش هزینه ‌های حمل ‌و نقل بین ‌المللی، صرفاً به ‌معنای چانه ‌زنی روی نرخ یا تغییر شرکت حمل نیست؛ بلکه یک فرایند هوشمندانه مبتنی بر بازنگری ساختاری در زنجیره تأمین است.

در شرایطی که نرخ ‌های جهانی حمل‌ و نقل دچار نوسان شدید هستند و محدودیت ‌های عملیاتی و تجاری در حال افزایش ‌اند، آن دسته از تولیدکنندگان که لجستیک را به ‌عنوان یک بخش استراتژیک در نظر می‌ گیرند، قادرند نه ‌تنها هزینه را کاهش دهند بلکه سرعت، شفافیت و رضایت مشتری را نیز ارتقا دهند.

تجربه این شرکت ایرانی با کاهش ۲۸٪ در هزینه حمل ‌و نقل، تثبیت زمان تحویل و افزایش بهره‌ وری در ۶ ماه نشان می ‌دهد این مسیر نه فقط ممکن، بلکه تکرارپذیر است.

✅ اگر شما هم با چالش ‌هایی مشابه رو به ‌رو هستید…

تیم مشاوران لجستیکی آبا تمیم گیتی با تجربه طراحی ساختار حمل برای شرکت ‌های صنعتی، می ‌تواند در ارزیابی وضعیت فعلی شما و پیشنهاد راهکارهای قابل ‌اجرا، نقش مؤثری ایفا کند.

📌 اگر نیاز دارید هزینه حمل ‌و نقل خود را کاهش دهید، بدون قربانی ‌کردن کیفیت یا زمان می ‌توانید از مشاوره تخصصی استفاده کنید:

🔗 ۶۰ دقیقه مشاوره عملیاتی برای کاهش هزینه حمل‌ و نقل شما
برای بررسی تخصصی و دریافت راهکارهای قابل ‌اجرا، همین حالا یک مشاوره رایگان با تیم لجستیک آبا تمیم گیتی رزرو کنید.
📞 یا تماس با تیم مشاوره:

۳۷۰۵۴۰۶۲-۰۵۱

📈 چطور آبا تمیم گیتی می ‌تواند به شما کمک کند؟

• تحلیل ساختار فعلی لجستیک و کشف نقاط اتلاف هزینه
• طراحی مسیرهای حمل ترکیبی با نرخ بهینه
• اجرای تجمیع بار و کاهش هزینه حمل LCL
• انعقاد قراردادهای بلندمدت و تثبیت نرخ در بازار نوسانی
• اجرای خدمات یکپارچه ۳PL برای حذف گلوگاه‌ ها

🎯 درخواست جلسه مشاوره رایگان
🌐 بازدید از سایت آبا تمیم گیتی