به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از فرارو، پس از اعلام آغاز روند ۳۰ روزه بازگشت تحریم‌های بین‌المللی، موضوع خروج از NPT بار دیگر در کشور مطرح شده است. موضوعی که موافقان و مخالفان جدی دارد و تحلیل‌های متفاوتی از عواقب آن ارائه می‌شود.

ایران از سال ۱۳۴۷ به عضویت پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در‌آمد. پیمانی که ایران بر اساس ماده ۴ آن، استفاده صلح‌آمیز، تحقیق و توسعه از انرژی اتمی را حق خود می‌داند. با استناد به ماده ۱۰ همین پیمان، کشور‌ها در صورتی که تشخیص دهند منافع عالی آنها با مخاطره مواجه شده، حق خروج از آن را دارند که روندی ۹۰ روزه دارد و از مسیر شورای امنیت سازمان ملل می‌گذرد. یک نگاه در داخل کشور، خروج از NPT را مقدمه وقوع بحران‌های گسترده‌تر و یک نگاه آن را زمینه احیای بازدارندگی و اقدامی مناسب در مقابل بازگشت تحریم‌های بین‌المللی می‌داند. نگاه سومی نیز وجود دارد که می‌گوید نیازی به هیچ کدام از این اقدامات نیست و ایران باید از سلاح هسته‌ای خود رونمایی یا به سمت ساخت آن حرکت کند.

رحمن قهرمانپور، تحلیلگر حوزه سیاست خارجی در توئیتر نوشت: «در چند دهه گذشته کشور‌های مختلفی (برزیل، آرژانتین و کوبا و ..) به پیمان منع اشاعه NPT پیوسته‌اند، اما تنها یک کشور (کره شمالی) از این پیمان خارج شده و شورای امنیت این خروج را هنوز نپذیرفته و تایید نکرده است. خروج دومین عضو یعنی ایران از این پیمان تهدید جدی تری برای آن خواهد بود.»

مسعود براتی، کارشناس تحریم‌شناسی (نزدیک به سعید جلیلی) در واکنش به خبر فعالسازی مکانیسم این پیشنهاد را مطرح کرد: «گزینه معقول اعلام خروج از NPT است که با بازگشت قطعنامه‌ها عملیاتی شود.»

امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل آمریکا نیز اینگونه به طرح موضوع خروج از پیمان عدم اشاعه واکنش نشان داد: «خروج از NPT بدون تصمیم برای ساخت سلاح اتمی، عبث است؛ و تلاش برای ساخت سلاح اتمی یعنی رفتن به استقبال جنگی به مراتب شدیدتر از جنگ ۱۲ روزه. بدون کسب بازدارندگی غیر اتمی، رسیدن به بازدارندگی اتمی برای ایران ویرانگر خواهد بود.»

مجید شاکری، کارشناس اقتصاد (نزدیک به محمدباقر قالیباف) نوشت: «وقتى خروج از NPT را به عنوان تهدید متناسب با بازگشت تحریم مطرح مى کنید، در واقع نشان مى دهید متوجه تغییر ادراک غرب از ایران نسبت به ٧ سال قبل نشده‌اید.»

محسن صالحی‌خواه، روزنامه‌نگار نوشت: «جمهوری اسلامی در صورت خروج از_NPT، دیگر تعهدی نسبت به آژانس ندارد. خروجش هم به معنی ساخت سلاح تفسیر و تبلیغ می‌شود. با بازگشت ذیل فصل ۷ طی ۳۰ روز و قطع دسترسی آژانس، حتی اگر به سمت تسلیحات نرود، احتمال حمله گسترده بسیار بالاست. چون هدفی مشروع است. هرچند تعهدش هم جلوی جنگ را نگرفت.»

طرح سه‌فوریتی خروج از NPT

نمایندگان مجلس پیش از این تهدید کرده بودند که در صورت اقدام تروئیکای اروپایی برای فعالسازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های بین‌المللی، خروج از NPT را کلید خواهند زد. ابزار نمایندگان برای این اقدام، ارائه طرح است. به طور طبیعی، چنین طرحی با توجه به هزینه‌هایی که برای کشور دارد، باید با مشورت جامع مجلس، شورای‌عالی امنیت ملی، وزارت امور خارجه، دولت و نیرو‌های مسلح تهیه و ارائه شود. البته با توجه به انتقاداتی که هفته گذشته در مجلس نسبت به اختیار دادن به شورای‌عالی امنیت ملی برای تصمیم‌گیری درباره موارد مربوط به همکاری با آژانس مطرح شد، شاید این بار چنین موضوعی در طرح گنجانده نشود.

حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نایب‌رئیس اول کمیسیون اصل ۹۰ مجلس روز ۶ شهریور از تهیه این طرح خبر داد. او در  با بیان این که «ما نسبت به عمل تیم دیپلماسی و وزیر امور خارجه در مقابل این ۳ کشور که خودشان منشاء بسیاری از مشکلات در دنیا هستند، نقد جدی داریم. اگر این نوع تلفن‌ها و این نوع مذاکرات انجام نمی‌دادند شاید الان شاهد اعلام فعال سازی مکانیزم ماشه نبودیم.» اعلام کرد که این طرح در سامانه مجلس بارگزاری خواهد شد. او در این مصاحبه صرفاً اشاره کرد که طرح مذکور برای خروج از NPT فوریتی خواهد بود.

او یک روز بعد، خبر داد که «طرح سه‌فوریتی خروج ایران از معاهده NPT را در سامانه مجلس بارگذاری کرده» است. برخی مدعی شده‌اند که در این طرح، ممنوعیت مذاکره با آمریکا و سه کشور اروپایی نیز گنجانده شده است. حاجی دلیگانی به عنوان نماینده ارائه‌دهنده این طرح، در مصاحبه خود از بی‌فایده بودن مذاکرات و انتقاد از سبک مذاکراتی وزارت امور خارجه صحبت کرد، اما اشاره‌ای به ممنوعیت مذاکرات نداشت.

بر اساس آئین‌نامه داخلی مجلس، طرح‌های سه‌فوریتی در شرایط «حالت کاملاً اضطراری و حیاتی و برای مقابله سریع با خسارت حتمی» ارائه می‌شود و با حضور اعضای شورای نگهبان در صحن، قابلیت تصویب، تائید و ابلاغ در یک روز را دارد. در تاریخ ایران تا کنون یک طرح سه‌فوریتی به قانون تبدیل شده و آن نیز مربوط به سال ۱۳۹۸ است که در روز ۱۷ دی، سه فوریت، کلیات و جزئیات طرح اقدام متقابل دولت جمهوری اسلامی علیه اقدامات آمریکا در مجلس به تصویب رسید.

مجلس چنین صلاحیتی ندارد

با توجه به هزینه‌های خروج از NPT، طرح این موضوع با واکنش‌هایی متفاوت در سطوح متفاوت از روزنامه‌نگاران و تحلیلگران تا سیاستمداران مواجه شد. نکته این که عباس عراقچی هم در گفتگویش با ایرنا، باقی ماندن در پیمان عدم اشاعه یا خروج از آن را «تصمیم نظام» خواند که به معنای حاکمیتی بودن این تصمیم است.

علی اکبر صالحی، وزیر پیشین امور خارجه و رئیس سابق سازمان انرژی اتمی اظهار داشت: «بحث خروج از NPT یک وجه شرعی دارد و یک وجه حکومتی؛ بنابراین سخن گفتن در این خصوص به نظر بنده فقط در حیطه اختیارات رهبری است. زیرا فرمان رهبری در این مورد هم وجه شرعی و هم وجه حکومتی دارد. افراد و یا ارگان‌های حکومتی مانند مجلس علی‌القاعده نمی‌توانند در چنین اموری بدون استفسار از مقام معظم رهبری نظر خود را بیان کنند، زیرا اظهار نظر‌های این گونه به خاطر جایگاه ویژه ایران در عرصه ظالمانه بین المللی مورد سوء استفاده بدخواهان قرار می‌گیرد و مشکلات دیپلماسی ما را چند برابر می‌کند.»

محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر پیشین ارتباطات با اشاره به اصول ۱۷۶، ۷۷، ۱۲۵، ۷۶ و ۸۹ قانون اساسی نوشت که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نقش مجلس را در حوزه سیاست خارجی، «ناظر و تصویب‌کننده» تعریف کرده است، نه «سیاستگذار کلان». از این رو، طرح خروج از NPT از منظر حقوق اساسی، نه تنها وجاهت ندارد، بلکه می‌تواند نشانه‌ای از برداشت نادرست از جایگاه مجلس در نظام حقوقی کشور باشد.»

حمایت تمام قد کیهان

کیهان در گزارش اصلی و دو یادداشت امروز خود به موضوع لزوم خروج از ان‌پی‌تی اشاره کرد.

حسین شریعتمداری، مدیر روزنامه کیهان در یادداشتی کوتاه نوشت: «تردید نداشته باشید که اقدام اخیر سه کشور اروپایی ادامه جنگ ۱۲ روزه است و با هدف جبران شکست آمریکا و رژیم صهیونیستی صورت گرفته است. اکنون دیگر خروج از NPT نه فقط یک ضرورت به تأخیر افتاده، بلکه «پاتک» ایران به «تک» دشمن است و تأخیر در انجام آن کوچه دادن به حریف خواهد بود. خوشبختانه خبر‌ها حکایت از آن دارند که نمایندگان مجلس با تهیه یک طرح سه فوریتی در پی الزام دولت به خروج از NPT هستند که تصویب این طرح ضمن آنکه پاسخ بایسته و عزتمندانه‌ای به دشمن است، حمایت از وزارت محترم امور خارجه کشورمان در انجام این اقدام ضروری و تاکنون به تأخیر افتاده نیز هست.»

به نظر نویسنده گزارش اصلی کیهان، خروج از NPT «سیلی سختی است که نه‌فقط محاسبات آمریکا و اروپا، بلکه کل معادلات قدرت در منطقه را دگرگون خواهد کرد.» در یکی از یادداشت‌های امروز به این نکته اشاره شد که «این اقدام ایران را از وضعیت «قابل پیش‌بینی» خارج کرده و هزینه محاسبات غرب را افزایش می‌دهد.» در بخش دیگری از این یادداشت آمده است: «در حال حاضر ایران همچنان می‌تواند با استفاده از ظرفیت‌های داخلی، تقویت پیوند با اقتصاد‌های غیرغربی (چین، روسیه، آمریکای لاتین، آفریقا)، توسعه دیپلماسی منطقه‌ای، افزایش بازدارندگی دفاعی و پیشرفت در صنعت هسته‌ای، مسیر مقاومت فعال را ادامه دهد.»