کولرهای آبی، یکی از پرکاربردترین وسایل سرمایشی در ایران، با مصرف غیربهینه آب و برق، چالش بزرگی برای منابع کشور ایجاد کرده‌اند. بر اساس گزارش پژوهشکده مطالعات فناوری، حدود ۲۰ میلیون کولر آبی در ایران وجود دارد که بیش از ۷۰ درصد آن‌ها دارای رتبه انرژی E، F و G هستند. هر کولر به‌طور متوسط ساعتی ۳۰ تا ۴۵ لیتر آب مصرف می‌کند، یعنی روزانه حدود ۷۰۰ لیتر! در تابستان ۱۴۰۲، این کولرها در مجموع ۱۹ میلیارد ساعت کارکرد داشتند که منجر به مصرف ۵۷۰ تا ۸۵۰ میلیون مترمکعب آب (متوسط ۷۰۰ میلیون مترمکعب) شد. این میزان معادل ۳ تا ۴.۵ برابر ظرفیت سد کرج یا ۱.۵ برابر ظرفیت کل سدهای طالقان و کرج در حالت پر است. نکته تأسف‌بار اینجاست که این حجم عظیم آب تبخیر شده و امکان بازگشت به چرخه مصرف را ندارد.

مقایسه‌ای تکان‌دهنده با طرح‌های پرهزینه

برای درک масштаبت این هدررفت، کافی است مصرف آب کولرهای آبی را با طرح ۶ میلیارد دلاری نمک‌زدایی و انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان به فلات مرکزی و خراسان رضوی مقایسه کنیم. این طرح قرار است سالانه تنها ۲۸۰ میلیون مترمکعب آب تأمین کند، در حالی که کولرهای آبی با تکنولوژی قدیمی، ۷۰۰ میلیون مترمکعب آب را تبخیر می‌کنند! اجرای طرح نمک‌زدایی نیازمند احداث شش نیروگاه ۹۰۰ مگاواتی است که با توجه به بحران ناترازی انرژی، چالش‌های فراوانی دارد. این در حالی است که کولرهای آبی، بدون نیاز به چنین هزینه‌های هنگفتی، نیمی از آب شرب کشور را مصرف می‌کنند.

کولرهای آبی، عامل ناترازی انرژی

علاوه بر مصرف آب، کولرهای آبی با فناوری قدیمی یکی از عوامل اصلی ناترازی برق در کشور هستند. پژوهشکده مطالعات فناوری تخمین زده که با جایگزینی کولرهای قدیمی با مدل‌های بهره‌ور تا سال ۱۴۲۰، می‌توان ۸۵۰ میلیون دلار در مصرف برق و ۱ میلیارد دلار در مصرف آب صرفه‌جویی کرد. این ارقام نشان‌دهنده پتانسیل عظیم بهینه‌سازی در این بخش است.

چرا اقدامی صورت نمی‌گیرد؟

با وجود این آمارهای تکان‌دهنده، پرسش اصلی این است: چرا دولت‌ها و وزارت نیرو برای اصلاح مصرف آب و برق کولرهای آبی اقدامی جدی انجام نداده‌اند؟ در حالی که میلیاردها دلار برای پروژه‌های پره_clone مانند نمک‌زدایی هزینه می‌شود، کولرهای آبی با فناوری دهه شصتی همچنان منابع آب و انرژی کشور را هدر می‌دهند. اصلاح این وضعیت می‌تواند گامی بزرگ در حفظ امنیت آب شرب و انرژی ایران باشد.