حفاری شعاعی (Radial Drilling) روشی پیشرفته در بهره‌برداری از مخازن هیدروکربنی است که با استفاده از انرژی جت سیال (Hydraulic Jetting) انجام می‌شود. در این روش، از یک چاه اصلی (چاه مادر)، چندین سوراخ با قطر کم و در جهات مختلف به‌صورت شعاعی حفر می‌شود. این سوراخ‌ها در سطوح و عمق‌های مختلف چاه ایجاد می‌شوند تا به نواحی‌ای دسترسی یابند که احتمال حضور نفت یا گاز در آن‌ها بیشتر است. کاربرد اصلی حفاری شعاعی، تحریک چاه‌های کم‌فشار یا غیرفعال است؛ به‌ویژه در مواردی که ناحیه اطراف چاه دچار آسیب یا گرفتگی شده باشد. با عبور از این نواحی آسیب‌دیده، این روش امکان دسترسی به بخش‌های سالم و دست‌نخورده مخزن را فراهم می‌کند و در نتیجه، برداشت مجدد از چاه را ممکن می‌سازد. این روش طبق اعلام شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) به تازگی و برای نخستین‌ بار در میدان‌های مشترک نفتی کشور و در یکی از چاه‌های میدان نفتی آبان با هدف افزایش تولید نفت و کاهش آب همراه به اجرا درآمده است.

سعید ساویز کارشناس انرژی در گفت‌وگوی اختصاصی با انرژی پرس درباره این پروژه توضیحاتی ارائه داد و گفت: این نوع حفاری نسبت به روش‌های سنتی تفاوت‌هایی دارد و در مقایسه با حفاری‌های قبلی، فناوری نوآورانه‌ای است که از متد روسیه بهره می‌برد. این فناوری، در قالب قرارداد آی‌پی‌سی (IPC) به ایران منتقل می‌شود.

انتقال دانش حفاری شعاعی با متد روسیه

او در ادامه در خصوص نقش ایران در اجرای این پروژه گفت: بخش ایرانی نقش فعال در یادگیری و بهره‌برداری از فناوری دارد و این کار به صورت نظارتی و دانش‌افزایشی انجام می‌شود. تکنولوژی روسی مورد نظر، شامل مته‌ای بسیار کوچک‌تر است که نسبت به مته‌های حفاری معمولی، نوآورانه و کارآمد است. این فناوری می‌تواند بهره‌وری حفاری را در شرایط خاص، به ویژه در سنگ‌های مخزن کم‌بازده، افزایش دهد و میزان تولید نفت را ۴ تا ۵ فوت نفوذ بیشتر کند، که در نتیجه، تولید چاه را بالا می‌برد. این پروژه در قالب قراردادهای آی‌پی‌سی، موظف است فناوری‌های مختلف را از منابع متعدد جمع‌آوری و در پروژه‌های داخلی به کار گیرد و بخشی از دانش فنی را نیز در داخل کشور توسعه دهد.

حفاری انحرافی یا شعاعی؟

ساویز در خصوص مقایسه این نوع حفاری با حفاری انحرافی اشاره کرد که این دو نوع کاملا با هم متفاوت و مکانیسم آن‌ها تفاوت دارد و حفاری انحرافی به امکانات بیشتری احتیاج دارد. این کارشناس انرژی در ادامه گفت: علاوه بر حفاری شعاعی، روش‌های دیگر حفاری انحرافی نیز در ایران مورد استفاده قرار گرفته است. حفاری شعاعی، مزایای زیادی دارد، از جمله امکان انجام سریع‌تر و سبک‌تر عملیات، و مناسب برای شرایطی است که نیاز به سوراخ‌های کوچک و انحرافی باشد. حفاری انحرافی امکانات بیشتری لازم دارد. این روش‌ها در کنار روش‌های سنتی، باید در جایگاه مناسب خود به کار گرفته شوند، چرا که هر کدام جایگاه و کاربرد خاص خود را دارند و مهندسان باید بر اساس شرایط مخزن، سنگ و چاه، بهترین روش را انتخاب کنند. این فناوری‌ها در مکان و شرایط متفاوت می‌تواند تولید نفت را از دو تا ۲۰ درصد افزایش دهد، اما این مقدار بستگی به شرایط خاص هر مخزن دارد. ابزارهای مناسب و بهره‌گیری صحیح از فناوری‌ها، نقش مهمی در افزایش بهره‌وری دارند و استفاده نادرست یا بدون دانش کافی، ممکن است نتیجه معکوس داشته باشد، همان‌طور که در عملیات‌هایی مانند اسیدکاری دیده شده است.

چشم‌انداز حفاری شعاعی

او در پاسخ به این سوال که چه‌قدر می‌توان به این طرح خوشبین بود و در صورت اجرا چه میزان تولید نفت کشور افزایش خواهد یافت، گفت: این ابزار و طرح تازه به ایران آمده است. تیم متولی این طرح طبق مشاهدات بنده تیم بسیار حرفه‌ای بودند. در نهایت، تیم‌های حرفه‌ای و متخصص، با محاسبات دقیق و دانش فنی صحیح، این فناوری‌ها را به درستی به کار می‌گیرند. انتقال فناوری، اگر به صورت حرفه‌ای و با رعایت اصول مهندسی انجام شود، می‌تواند منافع زیادی برای صنعت نفت کشور داشته باشد. در این فناوری از چاه‌های موجود استفاده می‌شود و تولید نفت را بهتر خواهد کرد. درحال حاضر پیش‌بینی میزان تولید و آمار دادن در این شرایط سخت است، زیرا باید پروژه کامل اجرا بشود، بعد از چند سال اعداد و آمار مقایسه شود و سپس این موارد گفته شود.