زهراترابی؛ تحلیل بازار: مرتضی افقه کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سوال، آیا اجلاس شانگهای می‌تواند به کاهش اثر تحریم‌ها علیه ایران کمک کند، گفت: ما با این تصور نادرست روبه‌رو هستیم که می‌توان تحریم‌ها را صرفاً با تغییر در سیاست خارجی یا عضویت در پیمان‌های منطقه‌ای خنثی کرد. واقعیت این است که چنین معاهداتی زمانی می‌توانند به اقتصاد یک کشور کمک کنند که آن کشور از نظر توان اقتصادی در سطحی نزدیک با سایر اعضای معاهده باشد.
ایران توان بهره از اجلاس شانگهای را ندارد
وی ادامه داد: برای مثال، یکی از طرف‌های مهم این سازمان کشور چین است که از نظر اقتصادی نه‌تنها پس از آمریکا قرار دارد بلکه در برخی حوزه‌ها حتی از آن پیشی گرفته است. در کنار چین، کشورهای دیگری با زیرساخت‌های مالی و اقتصادی قوی حضور دارند. در مقابل، اقتصاد ایران به دلیل تحریم‌ها، ناکارآمدی داخلی، و تنش‌های سیاسی و نظامی با کشورهای مختلف، توان بهره‌برداری از این ظرفیت‌ها را ندارد.
اجرایی شدن توافق چین در ابهام است
این استاد دانشگاه تصریح کرد: ایران قراردادهای ۲۰ یا ۲۵ ساله‌ای با روسیه و چین امضا کرده است اما آیا این قراردادها توانسته‌اند فشار تحریم را کاهش دهند؟ پاسخ روشن است: خیر. نه تنها تأثیر محسوسی نداشته‌اند، بلکه حتی اجرایی شدن بسیاری از این توافق‌ها نیز در ابهام باقی مانده است.
او اظهار کرد: این نوع معاهدات تنها در شرایطی می‌توانند اثرگذار باشند که کشور در وضعیت با ثبات اقتصادی قرار داشته باشد و بتواند با سایر کشورها به راحتی مراودات مالی و بانکی برقرار کند این در حالی است که اقتصاد ایران درگیر تحریم، بی‌ثباتی، و فشارهای مزمن داخلی است.
افقه بیان کرد: گرچه تحریم‌ها نقش فوری و مؤثری در محدودیت‌های اقتصادی ایران دارند، اما ریشه بحران‌های اقتصادی را باید در مدیریت داخلی جستجو کرد. نبود شفافیت، بی‌ثباتی تصمیم‌گیری و ناتوانی در اصلاح ساختارهای مالی و بانکی باعث شده حتی ظرفیت‌های بالقوه عضویت در شانگهای هم بی‌نتیجه بماند.
کشورهای عضو شانگهای نمی توانند با ایران مراوده داشته باشند
این کارشناس اقتصادی افزود: ناتوانی در پیوستن به FATF نمونه روشنی از این ناکارآمدی است. بدون شفاف‌سازی و اصلاح نظام بانکی، کشورهای عضو شانگهای نمی‌توانند با ایران روابط مالی گسترده‌ای برقرار کنند، چرا که خودشان باید با نظام مالی جهانی هماهنگ بمانند.
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال، برخی تصور می‌کنند کشورهای عضو شانگهای می‌توانند جایگزین شرکای غربی برای اقتصاد ایران باشند گفت: چنین باوری نادرست است. ایران برای توسعه پایدار نیاز به تعامل متوازن با تمام قدرت‌های جهانی دارد، از جمله غرب. بسیاری از فناوری‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و تخصص‌هایی که اقتصاد ایران به آن‌ها نیاز دارد، تنها در غرب قابل دستیابی است. وابستگی بیش از حد به شرق، و محدود کردن تعاملات به چند کشور خاص، می‌تواند ایران را در شرایط انحصاری و نامطلوب قرار دهد؛ جایی که کشور مقابل، قدرت چانه‌زنی بیشتری دارد و می‌تواند کالاهای بی‌کیفیت یا گران‌تر را تحمیل کند.
ایران پیشرفتی در سازمان شانگهای نداشته است
افقه براین باور است: با نگاهی به شاخص‌های اقتصادی در دوره عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، شاهد هیچ پیشرفت مشخصی نیستیم. تورم، افزایش یافته، بیکاری کاهش نیافته و قیمت ارز و طلا، همچنان روند صعودی دارد. این اعداد نشان می‌دهد که عضویت در این سازمان نه‌تنها تأثیر مثبتی نداشته، بلکه حتی نتوانسته از بدتر شدن وضعیت جلوگیری کند.
تا تحریم هستیم عضویت در شانگهای معنایی ندارد
او در پایان خاطرنشان کرد: عضویت ایران در شانگهای تا زمانی که مشکلات داخلی و تحریم‌های خارجی حل نشوند، نمی‌تواند نقش مؤثری در بهبود اقتصاد کشور ایفا کند. فرصت‌ها زمانی معنا پیدا می‌کنند که زیرساخت‌های داخلی آماده بهره‌برداری از آن‌ها باشند. در غیر این صورت، نه‌تنها دستاوردی حاصل نمی‌شود، بلکه هزینه فرصت‌ها نیز از بین می‌رود.
