محمد جوانبخت، معاون وزیر نیرو، با اعلام اینکه سال آبی جاری از نظر خشکی و کم‌بارشی بی‌سابقه بوده است، نسبت به عدم پایبندی مسئولان کشور افغانستان به معاهده هیرمند ابراز نگرانی کرد. این موضوع، در حالی که ایران با بحران کم‌آبی دست‌وپنجه نرم می‌کند، فشار مضاعفی بر منابع آبی کشور وارد کرده است.

سالی بی‌سابقه از نظر خشکی و کم‌بارشی

جوانبخت با اشاره به وضعیت نامطلوب منابع آبی کشور گفت: “در ماه پایانی سال آبی جاری قرار داریم؛ سالی که از نظر خشکی و کم‌بارشی یک سال بی‌سابقه بود.” این اظهارات نشان‌دهنده شرایط دشوار تأمین آب در بسیاری از مناطق ایران است و لزوم اتخاذ تدابیر جدی برای مدیریت مصرف و مقابله با خشکسالی را بیش از پیش نمایان می‌سازد.

کاهش بارندگی‌ها، افزایش دما و تبخیر، و برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی، از جمله عواملی هستند که در سال‌های اخیر باعث تشدید بحران کم‌آبی در ایران شده‌اند. در این شرایط، مدیریت صحیح منابع آبی، ترویج روش‌های صرفه‌جویی، و استفاده از فناوری‌های نوین در بخش کشاورزی، می‌تواند به کاهش اثرات منفی خشکسالی کمک کند.

تأکید بر عدم پایبندی افغانستان به معاهده هیرمند

معاون وزیر نیرو در ادامه با انتقاد از عملکرد کشور افغانستان در زمینه اجرای معاهده هیرمند گفت: “در طول سال آبی جاری باز هم مسئولان کشور افغانستان نسبت به معاهده هیرمند، آنطور که باید پایبند نبودند و درحالی که طبق این معاهده، طرف افغانستانی متعهد به تحویل ۸۲۰ میلیون مترمکعب آب به طرف ایرانی در هر سال آبی شده، اما در سال آبی جاری یکصد و خورده‌ای میلیون مترمکعب آب از مسیر هیرمند وارد چاه‌نیمه‌ها شده که با حق آبه تعیین شده، فاصله معناداری دارد.”

این آمار و ارقام نشان می‌دهد که میزان آبی که باید طبق معاهده به ایران تحویل داده شود، بسیار کمتر از میزان واقعی آن است و این موضوع، مشکلات جدی برای تأمین آب در استان‌های شرقی کشور ایجاد کرده است. رودخانه هیرمند، یکی از مهم‌ترین منابع آبی در منطقه سیستان و بلوچستان است و عدم دریافت حق آبه قانونی از این رودخانه، می‌تواند پیامدهای ناگواری برای کشاورزی، دامداری، و معیشت مردم این منطقه داشته باشد.

 تلاشی برای احقاق حقوق ایران

با وجود مشکلات موجود، دولت ایران همچنان به پیگیری حق آبه هیرمند از طریق مجاری دیپلماتیک تأکید دارد. جوانبخت در این خصوص گفت: “همچنان پیگیری ما از افغانستان ادامه دارد، مسئله حق آبه هیرمند یک جریان پیوسته پیگیری است و اینگونه نیست که مربوط به مقطع زمانی خاصی باشد.”

وی همچنین افزود: “حجم پیگیری‌های ما برای دریافت حق آبه هیرمند برای سال آبی جدید به‌طور قطع بیشتر خواهد شد.” این اظهارات نشان می‌دهد که دولت ایران، مسئله حق آبه هیرمند را به‌عنوان یک اولویت مهم در سیاست خارجی خود قرار داده و تلاش می‌کند تا از طریق مذاکره و تعامل با طرف افغانستانی، به یک راه‌حل عادلانه و پایدار دست یابد.

با این حال، با توجه به شرایط سیاسی و امنیتی حاکم بر افغانستان، به نظر می‌رسد که دستیابی به این هدف، نیازمند تلاش‌های مضاعف و صبر و حوصله فراوان است.

لزوم توجه به دیپلماسی آب در منطقه

مسئله هیرمند، تنها یکی از چالش‌های مربوط به دیپلماسی آب در منطقه است. با توجه به اینکه بسیاری از رودخانه‌های مهم در منطقه خاورمیانه، رودخانه‌های فرامرزی هستند، همکاری و هماهنگی بین کشورهای همسایه در زمینه مدیریت منابع آبی، امری ضروری و حیاتی است.

ایجاد سازوکارهای مناسب برای تبادل اطلاعات، حل اختلافات، و اتخاذ تصمیمات مشترک، می‌تواند به جلوگیری از بروز تنش‌ها و درگیری‌ها بر سر منابع آبی کمک کند. همچنین، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مشترک برای بهره‌برداری بهینه از منابع آبی، می‌تواند منافع مشترکی را برای کشورهای منطقه ایجاد کند و زمینه‌های همکاری را تقویت نماید.